Dişi Üreme Hormonları ve İşleyişleri
Dişi üreme sistemi, karmaşık bir hormonal düzenleme ile çalışır. Bu sistemdeki başlıca hormonlar östrojen, progesteron, folikül uyarıcı hormon (FSH), lüteinleştirici hormon (LH) ve prolaktindir. Bu hormonlar, hipotalamus, hipofiz bezi ve yumurtalıklar (overler) arasındaki etkileşimle salgılanır ve adet döngüsünü, yumurtlamayı, gebeliği ve diğer üreme fonksiyonlarını kontrol eder.
1. Östrojen
- Östrojen, yumurtalıklarda (özellikle gelişen foliküllerde) üretilen birincil dişi seks hormonudur. Ayrıca adrenal bezler ve yağ dokusu da küçük miktarlarda östrojen salgılayabilir.
- İşlevleri:
- Kadın üreme organlarının (rahim, vajina, fallop tüpleri) gelişimini ve bakımını sağlar.
- Adet döngüsü sırasında rahim iç duvarının (endometrium) kalınlaşmasını uyarır.
- İkincil cinsiyet özelliklerinin (göğüs gelişimi, kalça genişlemesi) ortaya çıkmasını teşvik eder.
- Kemik sağlığını destekler ve kolesterol seviyelerini düzenler.
- Çalışma Mekanizması: Östrojen, hipofiz bezinden FSH ve LH salınımını düzenleyerek adet döngüsünü kontrol eder. Yüksek östrojen seviyeleri, yumurtlamayı tetiklemek için LH salgısını artırır.
2. Progesteron
- Progesteron, yumurtalıklarda corpus luteum (yumurtlama sonrası oluşan yapı) tarafından salgılanır ve gebelik sırasında plasenta da üretir.
- İşlevleri:
- Adet döngüsünün ikinci yarısında rahim iç duvarını gebeliğe hazırlar ve embriyonun yerleşmesi için uygun ortam sağlar.
- Gebelik oluşursa, progesteron rahim kasılmalarını önleyerek düşük riskini azaltır.
- Göğüslerde süt bezlerinin gelişimini destekler.
- Çalışma Mekanizması: Progesteron, östrojenin etkilerini dengeleyerek endometriumun stabil kalmasını sağlar. Ayrıca, hipofiz bezinden FSH ve LH salgısını baskılayarak yeni yumurta gelişimini engeller.
3. Folikül Uyarıcı Hormon (FSH)
- FSH, hipofiz bezinin ön lobundan salgılanan bir gonadotropin hormonudur.
- İşlevleri:
- Yumurtalıklarda foliküllerin (yumurta kesecikleri) büyümesini ve olgunlaşmasını uyarır.
- Östrojen üretimini teşvik eder.
- Çalışma Mekanizması: Adet döngüsünün başlangıcında FSH seviyeleri artar, foliküllerin gelişimini başlatır. Gelişen foliküller östrojen salgıladıkça, FSH seviyeleri negatif geri bildirimle düşer.
4. Lüteinleştirici Hormon (LH)
- LH, hipofiz bezinden salgılanan diğer bir gonadotropin hormonudur.
- İşlevleri:
- Yumurtlamayı (ovulasyon) tetikler, olgun folikülün yumurtayı serbest bırakmasını sağlar.
- Yumurtlama sonrası corpus luteumun oluşumunu ve progesteron salgılamasını uyarır.
- Çalışma Mekanizması: Adet döngüsünün ortasında, östrojen seviyeleri yükseldiğinde LH'de ani bir artış (LH pik) olur ve bu yumurtlamayı başlatır.
5. Prolaktin
- Prolaktin, hipofiz bezinden salgılanan bir hormondur ve temel olarak laktasyon (süt üretimi) ile ilişkilidir.
- İşlevleri:
- Gebelik ve emzirme döneminde süt bezlerinin gelişimini ve süt üretimini sağlar.
- Yumurtlamayı baskılayarak doğal bir doğum kontrol mekanizması oluşturabilir.
- Çalışma Mekanizması: Prolaktin, hipotalamus üzerinden gonadotropin salgısını (FSH ve LH) inhibe ederek yumurtlamayı engelleyebilir. Bu, emziren annelerde geçici infertiliteye neden olabilir.
Hormonal Döngünün Genel İşleyişi
Dişi üreme hormonları, adet döngüsü boyunca senkronize bir şekilde çalışır. Döngü, ortalama 28 gün sürer ve şu aşamalardan oluşur: - Foliküler Faz: Adet kanamasıyla başlar. FSH artar, foliküller büyür ve östrojen seviyeleri yükselir.
- Ovulasyon: Östrojen pik yaptığında, LH ani yükselir ve yumurtlama gerçekleşir.
- Luteal Faz: Corpus luteum progesteron salgılar, endometrium gebeliğe hazırlanır. Gebelik olmazsa, hormon seviyeleri düşer ve adet kanaması başlar.
Bu hormonlar, üreme sağlığını korumak için dengeli bir şekilde salgılanır; dengesizlikler adet düzensizlikleri, infertilite veya diğer sağlık sorunlarına yol açabilir. Hormon seviyeleri, yaşam evrelerine (ergenlik, menopoz) göre de değişiklik gösterir.
|
.jpg "Prolaktin Hormonu Düşüklüğü Neden Olur?")
.jpg "Growth Hormonu Vücuda Etkisi")
